Natuur en bunkers

[AvB]

Ik ben wel benieuwd naar hoe de natuur om gaat met bunkers. Denk hierbij aan bodemerosie, vegetatie en mossen.

Ik begin met een boom die zich om het stalen pijpje uit een B-kazemat in de Grebbelinie groeit.

[Danny]

De zee geeft, de zee neemt.

[Joop Schreuder †]

Deze keer geen mooie foto maar een verhandeling over de bijzondere relatie tussen flora en fauna en de betonnen verdedigingswerken. Eea ter aanvulling op de ongetwijfeld fraaie platen die nog gaan komen van plantjes en beestjes.

Greetz,

Joop


Bron: Tongplaat en Zuidplaat onder vuur, behoud en beheer Groepsschuilplaatsen Dordrecht
2009, J. Schreuder en R. Jaquet, Natuur- en Vogelwacht Dordrecht.

" Ook over het natuuraspect in relatie tot bunkers valt het nodige te zeggen.
In de praktijk blijken bunkers aan een veelheid aan natuurvormen plaats te bieden, zowel aangaande de flora als de fauna.

Mossen

Op de buitenkant van de groepsschuilplaatsen en bunkers blijken nogal wat bijzondere mossoorten ( Bryoflora) voor te komen.
Onderzoeker H.C. Greven deed al in 1973 onderzoek naar mossen op bunkers, die onderdeel uitmaakten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie ( Levende Natuur 1973 nr. 76. pag. 25-30 ) en herhaalde datzelfde onderzoek in 1990 ( Levende Natuur 1992 nr.6 pag.193-197 )
De groepsschuilplaatsen zijn allen van hetzelfde type met een zelfde rechte achterwand en drie schuine zijden onder een hoek van 45 graden.
Van nature is beton een mosonvriendelijk substraat, vanwege het harde en gladde oppervlak.
Op het eerste gezicht lijken de schuilplaatsen kale betonnen kolossen te zijn, maar bij nadere beschouwing blijken op tal van plaatsen kleine en grote mosgroepen voor te komen.
De mosvegetatie bevindt zich vooral aan de noord- en oostwanden, zowel aan de bovenzijde als aan de basis.
De westzijde is voor mossen ongunstig, hier vinden aangewaaide sporen en broedkorrels weinig gelegenheid uit te groeien tot mosplantjes.
Ook de zuidwanden, die aan de zon zijn blootgesteld en daardoor snel uitdrogen vormen geen goede vestigingsplaats.
Slechts enkele soorten lukt het, zoals Zilver knikmos (Bryum argenteum), Gedraaid knikmos (Bryum cappilare), Purpersteeltje (Ceratodon purpureus), Gewoon muisjesmos (Grimmia pulvinata), Gewoon achterlichtmos (Schistidium apocarpum), Gewoon muursterretje (Tortula muralis), Klein duinsterretje (Tortula calcicolens), Boomsterretje (Tortula laevipila) en Middelst muursterretje (Tortula intermedia).
Op een vrijstaande groepsschuilplaats in de Biesbosch werd, naast het wat algemenere Gewone muisjesmos ( Grimmia pulvinata) met gesteelde sporenkapsels, ook het zeer zeldzame Peristoomloos muisjesmos (Grimmia anodon) met zittende sporenkapsels ontdekt.
Door de jaren heen treedt veroudering en verwering van het beton op, hetgeen zondermeer gunstig blijkt voor de vestiging van mossoorten.
Van op groepsschuilplaatsen aangetroffen mossoorten komt een flink aantal op de Rode Lijst voor, hetgeen betekent dat een groot aantal van deze mossen tot de zeldzame en/of bedreigde mossoorten behoort.
De natuurbeschermingswaarde van betonnen verdedigingswerken is dan ook hoog te noemen.

Vogels

Ook vogels hebben ontdekt dat groepsschuilplaatsen hun onderdak kunnen verschaffen.
Zo broeden er al vele tientallen jaren boerenzwaluwen in de toegangsruimtes van de vele schuilplaatsen in de Dordtse polders, zij metselen hun komvormige nestje hoog tegen de muren net onder het plafond.
In de vele periscoop- en beluchtingsgaten nestelen o.a. winterkoning, ringmus en gekraagde roodstaart.
Tijdens een inventarisatieronde in het najaar van 2002 werden ook een flink aantal nesten van nijlganzen ontdekt.
Deze nesten bleken zich te bevinden in een tweetal groepsschuilplaatsen die in het verleden waren gebruikt voor de opslag van rietbossen en biezenbundels.
Op de daken van de schuilplaatsen kan men vaak rustende vogels aantreffen, zo zijn er gele kwikstaarten, buizerds en zelfs steenuiltjes op de bunkers waargenomen.

Zoogdieren

Ook zoogdieren maken voor uiteenlopende doelen gebruik van de groepsschuilplaatsen.
Zo werden tijdens dezelfde inventarisatieronde in bijna alle werken de resten aangetroffen van dode vogels, hazen en egels.
Kennelijk hebben kleine roofdieren, als wezel, hermelijn en bunzing ontdekt dat groepsschuilplaatsen erg geschikt zijn om in alle rust een buitgemaakte prooi te verorberen en ook nog voor langere tijd te verstoppen. Enige jaren geleden werden bij een toenmalige controle in een voorportaal zelfs twee pasgeboren haasjes ontdekt Dit is vrij bijzonder want een haas maakt een leger in het open veld en zal minder snel geneigd zijn een plaatsje te zoeken in een steenachtige omgeving, al was het maar omdat hij in het open veld naar alle kanten weg kan vluchten en in een voorportaal altijd langs zijn belager zal moeten.
Vleermuizen bezoeken in het zomer en nazomerseizoen de bunkers om er zich te goed te doen aan diverse vlindersoorten.
Deze vlinders, hoofdzakelijk Dagpauwogen ( Inachis io ) en Roestjes ( Scoliopteryx libatrix ), kiezen de bunkers uit om er te overwinteren en dat is de vleermuizen niet ontgaan.
In sommige bunkers worden soms de vleugels van enige honderden vlinders op de grond aan- getroffen. Dit is een aanwijzing dat er vleermuizen actief zijn, want nadat ze een vlinder hebben verschalkt, bijten ze de vleugels af en laten die op de grond achter. Vlindervleugels bestaan uit chitine en zijn onverteerbaar. Er worden over het algemeen grootoorvleermuizen ( Plecotus Auritus ), watervleermuizen ( Myotis daubentonii ) en baardvleermuizen ( Myotis mystacinus ) aangetroffen."

[Martijn]

Natuurlijke camouflage op een schuilplaats in de Fransche Kamp.

NHW005.jpg

[Martijn]

De zee geeft, de zee neemt.

Niet alleen de zee . . .

DSC_0016.JPG

[AvB]

Was dit niet een mislukte poging om het ding te laten verzinken?

[Martijn]

Was dit niet een mislukte poging om het ding te laten verzinken?

Klopt, maar het geeft m.i. wel een grappig plaatje.