OPERATION DELIBERATE FORCE.
In de eerste helft van 1995 kwamen de VN-operaties in Bosnië in een dieptepunt terecht. Geen van de strijdende partijen leek zich iets aan te trekken van het vliegverbod, en bestanden werden vaak binnen een paar uur na ondertekening weer geschonden. Er was onenigheid tussen de NATO-leiding en de leiding van de VN over de inzet van luchtstrijdkrachten. De VN vreesde voor gijzeling van hun personeel, hetgeen ook iedere keer na inzet van NATO-luchtstrijdkrachten gebeurde.
Er werd zelfs overwogen om de VN-missie van UNPOFOR te staken en de troepenmacht uit Bosnië te evacueren. Binnen NATO werd druk gewerkt aan het Oplan 40104 met de codenaam Operation Determined Effort . Dit was een plan om een ‘groene’ sterk bewapende strijdmacht in Bosnië binnen te brengen, die de aftocht van de licht bewapende UNPROFOR eenheden zou beschermen. Ter voorbereiding van dit plan was het nodig alvast eenheden in in Italië te stationeren. In de zomer van 1995 streken KLu C-130 Hercules en F-27 Troopship vliegtuigen tijdelijk neer op de Italiaanse vliegbasis Rimini. De Troopships waren ingericht voor gewondentransport (Medevac) Ook in Nederland werd op vliegbasis Twenthe geoefend door luchtverdedigings eenheden, die met Flycatcher radars en 40mm geschut luchtverdediging voor het NATO-hoofdkwartier in Bosnië zou leveren. Uiteindelijk ging het hele circus niet door, omdat het door de loop der gebeurtenissen werd ingehaald.
Hoewel de Bosnische Serviërs in augustus 1995 er duidelijk slechter voor stonden dan het jaar daarvoor, bleven zij nog steeds steden als Sarajewo en Gorazde beschieten. Voor iedereen binnen NATO stond vast dat het slechts een kwestie van tijd was voordat de Bosnische Serviërs door een grootscheeps luchtoffensief naar de onderhandelingstafel zouden worden gedreven.
Toen ik in begin 1994 bij AFSOUTH in Napels werkte, was men al bezig met delen van een groot alomvattend plan voor het aanvallen van Bosnisch Servische troepen. In 1995 werden delen van het plan in het grootste geheim in het luchtruim boven Italië uitgetest, ook KLu F-16’s waren hierbij betrokken.
Op maandag 28 augustus 1995 voerden de Servische Bosniërs een mortieraanval uit op een markt in Sarajewo, waarbij ruim 30 doden, en tientallen gewonden vielen. Diezelfde dag nog vroegen de VN aan NATO om de luchtaanvallen uit te voeren. Na overleg met AFSOUTH en AIRSOUTH werd besloten dat de operatie zou beginnen op 30 augustus 1995 om 02.00u ’s nachts. In feite waren het 2 parallel lopende operaties.
Operation Dead Eye – aanvallen op het Bosnisch Servisch luchtverdedigingssysteem, zodat NATO vliegtuigen zonder al teveel risico boven Bosnië zouden kunnen opereren.
Operation Deliberate Force – Luchtaanvallen op Servisch Bosnische strijdkrachten.
Op 30 augustus om 02.12 sloegen de eerste bommen in op doelen in de buurt van Sarajewo. Die eerste nacht werden voornamelijk radars en luchtverdedigingssystemen aangevallen in het kader van ‘Dead Eye’ Vijf groepen vliegtuigen waren die eerste dag actief. En meteen die zelfde eerste dag werd een Franse Mirage 2000 neergeschoten. Waarnemers op de grond hadden twee parachutes gezien, dus de bemanning was waarschijnlijk goed aan de grond gerkomen. De zoektocht van een paar dagen om de vliegers op te sporen liep op niets uit. Later bleek dat de beide vliegers kort naar hun landing waren opgepakt.
Nederlandse F-16’s maakten deel uit van de eerste formaties, die in de buurt van Sarajewo geschutsopstellingen, commandoposten en munitiedepots aanvielen.
Ter zelfbescherming hadden de F-16’s zgn ‘flares’ bij zich, een soort van fakkels, die in bepaalde patronen worden uitgeworpen, en die door hun hitte infra-rood geleide projectielen van het vliegtuig wegtrekken. Het zelfbeschermings systeem in de F-16 doet dat geheel automatisch, de vlieger hoeft zich daar niet om te bekommeren.
Op 2 september kwam er een brief van Generaal Mladic binnen bij de Commandant UNPROFOR, waarin de Bosnische Serven aanboden hun troepen terug te trekken. Ze kregen daarvoor 48 uur de tijd, gedurende die tijd werden de luchtaanvallen opgeschort. Uit beelden van onbemande verkenningsvliegtuigjes bleek dat de Serviërs wel eenheden aan het verplaatsen waren, maaar dat er geen sprake was van terugtrekken. De luchtaanvallen werden hervat.
Op 10 september werd een aantal doelen in NW Bosnië aangevallen met kruisraketten. Deze werden gelanceerd vanaf de kruiser USS Normandy, die diezelfde dag in de Adriatisch Zee was aangkomen. Er werden 13 missiles gelanceerd, waarvan er 11 de bunkers en radarsytemen uitschakelden, en daardoor een deel van de ‘ogen’ van de Bosnisch Servische luchtverdediging uitschakelden.
Uit betrouwbare bron werd vernomen dat de Serviërs zeer geschokt waren door de inzet van deze wapens, waartegen nauwelijks te verdedigen viel.
Omdat de KLu in 1995 nog niet de mogelijkheid had lasergestuurde bommen af te werpen (tegenwoordig wel) was de rol bij aanvallen op gronddoelen beperkt tot grote militaire complexen zoals kazernes en munitiedepots. KLu F-16’s werden wel ingezet als escorte voor jachtbommenwerpers. Ook werd regelmatig gebruik gemaakt van de fotoverkenners van het 306 Squadron op Volkel.
Naarmate september vorderde begon het weer invloed op de operaties uit te oefenen. In Bosnië bleef de mist ’s morgens in de dalen hangen. Dit terwijl het in Italië prima vliegweer was. Omdat de doelen in de mist niet precies konden worden gezien, werden de missies vaak afgelast, om het risico van het raken van burgerdoelen te verkleinen. Op 13 en 14 september moesten vrijwel alle missies worden gecancelled. Later op 14 september gaven de Serven aan dat ze weer wilden praten, en werden de operaties opgeschort. Op 20 september werd geconcludeerd dat de Serven niet langer hun zware wapens tegen Sarajewo en de andere ‘safe areas’ gebruikten, zodat het doel van Operation Deliberate Force was bereikt.
In de 11 dagen die de operatie duurde, werden 3315 sorties (= vluchten) gemaakt en zijn in totaal ruim 1000 bommen gegooid op 48 verschillende groepen doelen. Nederlandse F-16’s vlogen hiervan 198 vluchten.
Tenslotte een Spaanse F-18 Hornet, die voor het eerst tijdens Deliberate Force werden ingezet.
).
